Σκηνοθεσία: Γκάβιν Χουντ
Παίζουν: Έλεν Μίρεν, Άαρον Πολ, Άλαν Ρίκμαν
Διάρκεια: 102′
Μεταφρασμένος τίτλος: “Αόρατος εχθρός”
Ο πόλεμος, εκτός όλων των φυσικών δεινών που προκαλεί, φέρει ένα χαρακτηριστικό που τον κάνει ακόμα πιο χυδαίο και απάνθρωπο. Αποτελεί τον πιο θανάσιμο εχθρό της ηθικής, εξαφανίζει την έννοια του ορθού και επιφέρει ένα οξύ πλήγμα στη συνείδηση των άμεσα συμμετεχόντων. Τι είναι όμως ο πόλεμος; Μία μάχη διαρκείας χωρίς νικητή. Την άποψη αυτή βλέπουμε κατά κόρον και στην ταινία του Γκάβιν Χουντ. Όταν η βρετανική μυστική υπηρεσία ανακαλύπτει μία μάζωξη τρομοκρατών στην Κένυα, στην οποία μάλιστα παρίσταται και μια σειρά από εξέχοντες καταζητούμενους μεταξύ των οποίων και μια Βρετανίδα υπήκοος, σχεδιάζει αμέσως την αποστολή που θα έχει ως στόχο τη σύλληψή τους. Επικεφαλής της επιχείρησης τίθεται μια συνταγματάρχης η οποία μάλιστα διευθύνει τους πάντες από μια βάση στο Λονδίνο.
Κατά την εξέλιξη όμως των πραγμάτων η σύλληψη των τρομοκρατών, οι οποίοι στο μεταξύ ετοιμάζουν νέο χτύπημα, φαντάζει αδύνατη και μόνη λύση απομένει η εξόντωσή τους με βομβαρδισμό του κτιρίου στον οποίο βρίσκονται, μια κίνηση που έχει ενδεχόμενες παράπλευρες απώλειες που είναι δύσκολο να παρακαμφθούν. Έτσι, ξεκινάει μία ηθική μάχη μεταξύ των αξιωματούχων ως προς το δέον πράξαι. Από τη μια μεριά η αναγκαιότητα της αποτροπής του τρομοκρατικού ολέθρου, από την άλλη η προστασία του άμαχου πληθυσμού και ενδιάμεσα ένας πιλότος ο οποίος δεσμεύεται να εκτελέσει εντολές, δίχως όμως να μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τη φρίκη που ενδεχομένως να προκαλέσει η πράξη του.
Η ταινία του Νοτιοαφρικανού σκηνοθέτη θέτει αρκετά ερωτήματα, τα οποία μάλιστα υπηρετεί με ευλάβεια. Ο Χουντ μοιάζει εξαρχής αποφασισμένος για τον χαρακτήρα που θέλει να δώσει στο έργο του. Δημιουργεί ένα αγωνιώδες πολιτικό δράμα κλειστών χώρων, στα όρια του θρίλερ και το βασίζει σε μερικούς άξονες οι οποίοι περισσότερο επιδιώκουν να κινήσουν τη σκέψη του θεατή παρά να του δώσουν απαντήσεις. Καταρχάς, η ταινία φέρει στον πυρήνα της ένα ηθικό δίλημμα, το οποίο δεν μπορεί ανθρώπινος νους να απαντήσει με σιγουριά, γύρω από το ζήτημα της στάθμισης των ανθρώπινων ζωών που απειλούνται. Γιατί οι ζωές των αμάχων είναι σημαντικότερες από αυτές όσων πρόκειται να πέσουν θύματα της τυφλής τρομοκρατικής βίας (ή το αντίστροφο) και ποιος είναι αρμόδιος να αποφασίσει γι’ αυτό; Στο ζήτημα της αρμοδιότητα ακριβώς εδράζεται και η πρώτη σοβαρή καταγγελία του έργου.
Οι πολιτικοί, υλικά αρμόδιοι να αποφανθούν για ενέργειες όπως αυτή, μοιάζουν απρόθυμοι να αναλάβουν το κόστος των επιλογών τους και εμφανίζονται έτσι θρασύδειλοι, καθώς έχοντας ήδη φροντίσει να δημιουργήσουν τις συνθήκες για τη γέννηση της πολεμικής φρίκης προσπαθούν να απαλλαγούν από την τελική οδυνηρή επιλογή, πετώντας ο ένας το μπαλάκι στον άλλον και φοβούμενοι τη λαϊκή αντίδραση. Οι στρατιωτικοί, από τη φύση τους εκτελεστικά όργανα με κάποιον βαθμό αυτονομίας, πιέζουν υπέρ του βομβαρδισμού, εξετάζοντας το ζήτημα από μια στυγνά υπολογιστική σκοπιά. Τέλος, οι νομικοί αυτοακυρώνονται, καθώς ο νόμος αδυνατεί να προσφέρει την οποιαδήποτε λύση απέναντι σε μια επιλογή που είναι καθαρά πολιτική και έτσι οι ίδιοι στην πραγματικότητα φροντίζουν απλώς να καλύψουν τα νώτα των ιθυνόντων.
Σε δεύτερο, περισσότερο υπαρξιακό επίπεδο, ο άνθρωπος παρουσιάζεται στην ταινία σαν ένα ον που δε μπορεί να ελέγξει πια τις συνέπειες των επιλογών του και να κατευθύνει τη σκέψη του προς το δικό του καλό. Η τεχνολογική πρόοδος, που υπό άλλες συνθήκες θα του επέτρεπε να εξαλείψει τον πόλεμο από την υφήλιο, χρησιμοποιείται εδώ για να γίνει η επιχείρηση της εξόντωσης πιο αποτελεσματική, όπως μαρτυρά και η χρήση του drone βομβιστικού αεροσκάφους. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος προσπάθησε να αντικαταστήσει το Θεό και έγινε το πανοπτικό μάτι στον ουρανό, μόνο που δεν προέβλεψε ότι του είναι αδύνατο να διαχειριστεί τη δύναμη του που ολοένα και θεριεύει, καταλήγοντας να επιφέρει ένα μεγάλο πλήγμα στην ίδια του τη συνείδηση που εξουδετερώνεται με βία, μετατρέποντάς τον σε ένα ιδιαιτέρως επικίνδυνο ζώο.
Όλα αυτά θα ήταν αδύνατο να φανούν με ευκρίνεια αν ο Χουντ δεν είχε πάρει τη σοφή απόφαση να κρατήσει το έργο καθαρό από εφετζίδικες εκρήξεις και καταιγιστικές σκηνές δράσης. Χάρη στην σκηνοθετική αυτή επιλογή, ο σκοτεινός κλειστοφοβικός τόνος που διέπει όλη την ταινία, σε συνδυασμό με τις απόλυτα λειτουργικές ερμηνείες του λαμπρού καστ αποτελεί το μεγάλο προτέρημα της. Βέβαια, υπάρχουν κάποιες αδυναμίες, με σημαντικότερη την συνεχή επανάληψη των μοτίβων του φιλμ η οποία μαρτυρά ότι ο Χουντ θέλησε να κάνει απόλυτα σαφή τη στόχευσή του, αλλά νομοτελειακά κρατάει τον θεατή σε κάποια απόσταση. Θα μπορούσε ίσως η ταινία να είναι μικρότερη και πιο «σφιχτή», αλλά σε γενικές γραμμές διατηρεί το ενδιαφέρον.
Ένα τελευταίο αλλά εξίσου αξιοσημείωτο στοιχείο της ταινίας είναι ο τρόπος με τον οποίο η έννοια της ειρήνης, όπως την ξέρει ο δυτικός κόσμος του 21ου αιώνα, καταβαραθρώνεται. Καθ’ όλη τη διάρκεια του φιλμ, ο θεατής παρακολουθεί μια ακραιφνώς πολεμική επιχείρηση η οποία λαμβάνει χώρα σε καιρό ειρήνης, καταδεικνύοντας ότι μπορεί ο πόλεμος να μη διενεργείται με τα ίδια μέσα αλλά δεν έχει εκλείψει. Παραμένει μάλιστα το ίδιο φρικαλέος και επονείδιστος όσο ήταν πάντα. Είναι ακόμα το πιο απάνθρωπο πράγμα για το οποίο είναι ικανός ο άνθρωπος.
