Η παράσταση όπερας έχει μόλις τελειώσει, αλλά η βραδιά έχει πολύ μέλλον μπροστά της, πολύ περισσότερο απ’ όσο φανταζόμασταν αρχικά. Η αφρόκρεμα της (μεξικανικής, αλλά στην πραγματικότητα οποιασδήποτε) κοινωνίας θα μαζευτεί στην πολυτελή έπαυλη. Οι υπηρέτες έχουν όλως περιέργως εξαφανιστεί, αρνούμενοι να σερβίρουν το μεγαλοπρεπές δείπνο. Έπειτα από ατελείωτες αβρότητες, ευγένειες και φιλοφρονήσεις, γεμάτες προσποίηση, υποκρισία και αυταρέσκεια, σημαίνει η ώρα της αποχώρησης. Μάταια και απελπισμένα, οι υψηλοί προσκεκλημένοι πασχίζουν να εγκαταλείψουν το χλιδάτο σπίτι. Μία απλή έξοδος από την πόρτα μετατρέπεται σε εθελούσιο εγκλεισμό. Ίσως, κατά βάθος, και σε μια ανομολόγητη παραδοχή αποστροφής και ενοχής.
Για άγνωστο λόγο, λοιπόν, οι διακεκριμένοι επισκέπτες γυροφέρνουν στον χώρο, λες και τους ελέγχει κάποια αόρατη δύναμη. Σταδιακά, η αφρόκρεμα της βραδιάς θα χάσει κάθε τακτ και τουπέ, διολισθαίνοντας στην παράνοια, τη φαιδρότητα και την καρικατούρα. Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι αγκομαχούν, ασθμαίνουν, καταρρέουν. Άλλοι θα βιώσουν παραισθήσεις, άλλοι θα αποτρελαθούν ολοκληρωτικά, όλοι τους θα φανερώσουν την πιο κτηνώδη εκδοχή του εαυτού τους. Τα δωμάτια της έπαυλης μεταμορφώνονται σε θεατρικές σκηνές, όπου εκτυλίσσονται μελίρρυτα και τραγελαφικά δράματα, ανακυκλώνοντας το αδιέξοδο και την απουσία νοήματος.
Οι καλεσμένοι κι ο κόσμος που εκπροσωπούν είναι εγκλωβισμένοι σε μια εφιαλτική επαναληψιμότητα, σε έναν σισύφειο μύθο που ανατρέχει στην ίδια τους την ταυτότητα. Ούτως ή άλλως, τα προνόμια, ο πλούτος και η χλιδή που απολάμβαναν έως τώρα είχαν ως μόνο θεμέλιο τον παραλογισμό της καταγωγής. Τώρα, θα έρθουν αντιμέτωποι με την άλλη όψη του νομίσματος. Αυτή ακριβώς η «προέλευσή» τους, η οποία στερείται πραγματικές ρίζες, είναι που θα τους καθηλώσει στην απόλυτη αδράνεια, στον ανεξήγητο πανικό, στην αδυναμία πρωτοβουλίας. Μία κάστα εκλεκτών που υποφέρει από γαστρική παλινδρόμηση και ρέπει προς τον κανιβαλισμό, μόλις νιώσει το έδαφος να τρέμει κάτω από τα πόδια της.
Ο Μέγας Ειρωνικός του σινεμά, ίσως πιο υπαινικτικός από ποτέ άλλοτε, σφραγίζει με τον Εξολοθρευτή Άγγελο (1962) την περίοδο της αυτοεξορίας στο Μεξικό. Ο Λουίς Μπουνιουέλ, με βιτριολικό χιούμορ και παιχνιδιάρικη διάθεση, σκαρώνει την πιο σουρεαλιστική φάρσα της φιλμογραφίας του, σαν ένα αίνιγμα με τόσο προφανή λύση που δεν μπορεί καν να θεωρείται αίνιγμα. Το σινεμά, σαν παραμορφωτικός καθρέφτης, φέρνει στην επιφάνεια μια γκροτέσκα αλήθεια που η ζωή και η πραγματικότητα δεν είχαν τη δύναμη και τον τρόπο να εκφράσουν.
Οι χαρακτήρες της ταινίας, ένας συρφετός από κέρινα ομοιώματα, είναι στερημένος από ταυτότητα και σκοπό, από βιώματα και προορισμό. Επομένως, είναι απολύτως λογικό και αναμενόμενο να βραχυκυκλώσουν ανεπανόρθωτα μόλις ξεφύγουν έστω και ένα χιλιοστό από το προκαθορισμένο πλάνο. Η μηχανικότητα και η αδυναμία προσαρμογής των εγκλωβισμένων ανατρέχει σε κάτι πολύ βαθύτερο από μια απλή αμηχανία: ένα modus operandi εδραιωμένο ταξικά, φιλοσοφικά και μυθολογικά, που τρέφεται διαχρονικά από τη ματαιότητα.
Παράλληλα, ο Μπουνιουέλ αφήνει να διαφανεί και ένα δεύτερο στρώμα ειρωνείας, ακόμη πιο δηκτικό και δηλητηριώδες. Οι μεγαλοσχήμονες και οι προύχοντες, οι τάχα μου γνωστικοί και μυαλωμένοι, απογυμνώνονται -στην πρώτη δυσκολία που συναντούν- από την υποτιθέμενη μορφωτική και πνευματική τους υπεροχή. Σταδικά, γίνεται αντιληπτό ότι πιστεύουν ολόψυχα σε δεισιδαιμονίες και προλήψεις, σε μια μεταφυσική αερολογία που δεν συνάδει καθόλου με την υπεροψία που επιδεικνύουν.
Φυσικά, από την όλη εξίσωση δεν θα μπορούσε να λείπει η γνώριμη μπουνιουελική σταθερά της καταπιεσμένης λίμπιντο: η αδυναμία της άρχουσας τάξης να ξεφύγει από την έπαυλη-φυλακή είναι μια προέκταση της ανικανότητας να βιώσει τη σεξουαλική ελευθερία και ολοκλήρωση. Στην τελική σκηνή, ο επιθανάτιος ρόγχος μιας ξοφλημένης κοινωνίας συγχωνεύεται με τις καμπάνες που αναγγέλλουν ένα ελπιδοφόρο αύριο. Στον κόσμο του Μπουνιουέλ, τα όνειρα δεν εξουσιάζονται από τους ανθρώπους, αλλά το αντίστροφο. Τα όνειρα επαναστατούν και διεκδικούν το δίκιο τους. Και εφόσον το κρίνουν απαραίτητο, τιμωρούν τους ανθρώπους για τον τρόπο που τους φέρθηκαν.
