Σκηνοθεσία: Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ
Παίζουν: Αλεξέι Σερεμπριάκοφ, Ελένα Λιαντόβα, Ρόμαν Μαντιανόφ
Διάρκεια: 140’
Παρατημένες βάρκες που λιμνάζουν και μαζεύουν υγρασία. Παραδίπλα, το κουφάρι ενός κήτους που έχει ξεβραστεί στην ακτή. Η αδαμάστη ομορφιά της φύσης, χεράκι-χεράκι με μια οσμή θανάτου και παρακμής. Η μοίρα του ανθρώπου σε αυτόν τον κόσμο μοιάζει αναπόδραστη, μπλεγμένη σε έναν φαύλο κύκλο που δεν λέει να κλείσει. Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Leviathan, όπου το ριζικό μας είναι γραμμένο με τα πιο μελανά γράμματα, υποταγμένο σε μια ανίκητη κυκλικότητα.
Ο τίτλος της ταινίας παραπέμπει σε δύο βασικά σημεία αναφοράς. Αρχικά, στο ομότιτλο έργο που συνέγραψε ο Τόμας Χομπς το 1651. Οι άνθρωποι είναι φιλήδονοι και εγωιστές κατά τον Χομπς και η μόνη ελπίδα για κοινωνική ειρήνη και συνοχή επαφίεται σε έναν άνωθεν μηχανισμό ελέγχου. Ως εκ τούτου, το Κράτος (ή όποια άλλη ανώτατη και υπέρμετρη αρχή) απολαμβάνει αυτοδικαίως το αποκλειστικό προνόμιο να ασκεί εξουσία και βία, όποτε το κρίνει απαραίτητο προκειμένου να κατευνάσει τα αυτοκαταστροφικά ανθρώπινα πάθη. Δεύτερη παραπομπή, το ομώνυμο βιβλικό τέρας, ο δαίμονας που ενσαρκώνει τη ζηλοφθονία, το έβδομο θανάσιμο αμάρτημα. Ο άνθρωπος, λοιπόν, αντιμέτωπος με σημεία και τέρατα που πηγάζουν από κάθε μορφή εξουσίας. Εγκλωβισμένος σε μία δίνη που τον βυθίζει ολοένα πιο βαθιά στην καρδιά του κτήνους.
Ο Κόλυα (ο βασικός μας ήρωας, δηλαδή) είναι αναγκασμένος να αποκοπεί από τις ρίζες του. Να απαρνηθεί τον πατρογονικό δεσμό που τον δένει με τη γη που καλλιεργεί, τη γη στην οποία έχει μεγαλώσει. Ωστόσο, αρνείται να αποδεχτεί το ριζικό του μοιρολατρικά. Αντιθέτως, θα το παλέψει όπως ξέρει και μπορεί, με αποτέλεσμα να συντριβεί με τρόπους που δεν μπορεί καν να διανοηθεί. Αυτό το σάστισμα και η σαρωτική απορία μπροστά στο γκρεμοτσάκισμα του ανθρώπου είναι ο υπαρξιακός πυρήνας στο δράμα του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ. Στη Δίκη του Φραντς Κάφκα, ο Γιόζεφ Κ. πασχίζει να γνωρίσει τον Νόμο. Να κατανοήσει σε τι έχει φταίξει, να βρει τον τρόπο να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Στο Λεβιάθαν, ο Κόλυα περνά τις Πύλες και τους Φύλακες, βιώνοντας τον Νόμο και την ανελέητη ισχύ του από πρώτο χέρι. Τηλεγραφικά, απάνθρωπα, σαρκοβόρα, σαρκαστικά, παρακολουθεί την επιβολή της αδικίας, πασχίζοντας μάταια καταλάβει και να εξηγήσει.
Εφόσον λοιπόν ο ανθρώπινος Νόμος είναι ακατανόητος, ίσως ο θεϊκός Νόμος να μπορέσει να δώσει τις απαντήσεις. Στη δηκτικότερη ίσως σκηνή ολόκληρης της ταινίας, ο Κόλυα ρωτά γεμάτος θυμό και λαχτάρα έναν ιερέα πού βρίσκεται επιτέλους αυτός ο περιβόητος φιλεύσπλαχνος θεός του. Οι απαντήσεις που θα λάβει είναι παραβολικές, σιβυλλικές και ακατανόητες. Συν τοις άλλοις, είναι πέρα για πέρα εχθρικές. Ο Θεός συντροφεύει αυτούς που πρέπει, τους εκλεκτούς, όχι τους ανάξιους.
Ο άνθρωπος οφείλει να δεχτεί την αδυναμία του, να τιμωρηθεί για τις προαιώνιες αμαρτίες που τον βαραίνουν και να συμφιλιωθεί με το αναπόφευκτο. Είναι απατηλή αλαζονεία να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να δαμάσει ένα κήτος με ένα απλό αγκίστρι. Στη Γη αυτή, εξάλλου, τίποτα δεν είναι ίσο. Η εξουσία έχει πολλά χέρια σαν την ινδική θεά Κάλι και όλα νίβουν το ίδιο πρόσωπο, η εξουσία διαφυλάσσει τα του οίκου της με κάθε τρόπο. Η εξουσία όμως δεν είναι κάτι απόμακρο, αφηρημένο και απροσδιόριστο. Ο Νόμος, ο Θεός, αλλά και η εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο, είναι δικά μας παιδιά.
Ο Ζβιάγκιντσεφ χτίζει την ιστορία του σε μία no man’s (or god’s) land όπου κυριαρχούν η μωρία, η διαφθορά, η ψυχική παραίτηση και η ιστορική λήθη, χωρίς όμως να καταφεύγει σε ξεσπάσματα μίσους, φροντίζοντας μάλιστα να την μπολιάσει και με σφήνες από ειρωνικό χιούμορ. Ελπίζει και απελπίζεται, διερωτάται και στοχάζεται. Στο τέλος, συνθλίβει και εξυψώνει τον άνθρωπο, τον μόνο αληθινό πρωταγωνιστή της ιστορίας του: τον προπατορικό θύτη και το αιώνιο θύμα, που σπέρνει την καταστροφή και αυτοκαταστρέφεται, σε ένα τραγικό παιχνίδι που ξεκίνησε πιο παλιά και από τον ίδιο τον χρόνο.
